หลุมอากาศคืออะไร ? พร้อมทำความเข้าใจวิธีดูแลตัวเองระหว่างบิน

“เครื่องบินตกหลุมอากาศ” ปรากฏการณ์ที่แค่ได้ยินชื่อก็อาจทำให้ผู้โดยสารมือใหม่ถึงกับใจสั่น แต่ความจริงแล้ว หลุมอากาศ หรือ Turbulence คือเรื่องธรรมดาของโลกการบินที่เราทุกคนสามารถรับมือได้อย่างมีสติ และไม่จำเป็นต้องตื่นตระหนกจนเกินเหตุ เพียงแต่ต้องรู้ทริกเล็ก ๆ น้อย ๆ ในการดูแลตัวเองเมื่อเครื่องบินต้องบินผ่านหลุมอากาศ ไม่ว่าจะในแง่ร่างกายหรือจิตใจ เพื่อให้ทุกการเดินทางท่ามกลางหมู่เมฆเต็มไปด้วยความมั่นใจและปลอดภัยในทุกวินาที

หลุมอากาศคืออะไร ? เข้าใจปรากฏการณ์ Turbulence

หลุมอากาศ หรือ Turbulence คือ ปรากฏการณ์ที่กระแสลมในชั้นบรรยากาศมีการเปลี่ยนแปลงความเร็วหรือทิศทางอย่างฉับพลัน ส่งผลให้เครื่องบินสั่นสะเทือนหรือโยกขึ้น-ลงโดยไม่คาดคิด คล้ายกับการนั่งเรือที่เจอคลื่นแรงในทะเล ซึ่งเป็นเรื่องปกติที่สามารถเกิดขึ้นได้ในทุกเที่ยวบิน แม้จะดูน่าตกใจสำหรับผู้ที่ขึ้นเครื่องบินครั้งแรก แต่ในทางเทคนิคแล้ว เครื่องบินได้รับการออกแบบมาให้รองรับแรงกระแทกเหล่านี้ได้

สาเหตุหลักของหลุมอากาศที่พบได้บ่อยในเที่ยวบิน ได้แก่ 

• การชนกันของมวลอากาศ ที่มีความหนาแน่นหรืออุณหภูมิต่างกัน เช่น อากาศร้อนกับอากาศเย็น
• กระแสลมเจ็ตสตรีม (Jet Stream) ซึ่งเป็นลมความเร็วสูงที่ไหลในระดับความสูง 10,000-15,000 เมตร 
• การบินผ่านภูเขา ทำให้เกิดลมหมุนวน (Mountain Wave) และแรงกระแทกจากทิศทางลมที่เปลี่ยนแปลง
• พายุฝนฟ้าคะนอง หรือความแปรปรวนของอากาศในแนวดิ่งจากเมฆฝนฟ้าคะนองขนาดใหญ่

ประเภทของหลุมอากาศคืออะไรบ้าง ?

1. หลุมอากาศแบบเบา (Light Turbulence)

รู้สึกโยกเบา ๆ แก้วน้ำสั่นเล็กน้อย ผู้โดยสารส่วนใหญ่อาจแทบไม่สังเกตเห็น

2. หลุมอากาศแบบปานกลาง (Moderate Turbulence)

เครื่องบินโยกแรงขึ้น อาจมีของหกจากโต๊ะอาหาร เมื่อเกิดหลุมอากาศประเภทนี้ไม่ควรลุกขึ้นเดินในห้องโดยสาร เพราะจะไม่สามารถทรงตัวได้

3. หลุมอากาศแบบรุนแรง (Severe Turbulence)

เครื่องบินสั่นแรงในแนวขึ้น-ลงอย่างรวดเร็ว ผู้โดยสารที่ไม่รัดเข็มขัดอาจลอยขึ้นจากที่นั่งได้

4. หลุมอากาศแบบสุดขีด (Extreme Turbulence)

เกิดขึ้นได้น้อยมาก แต่เมื่อเกิดแล้วจะมีความเสี่ยงสูง อาจทำให้เครื่องบินควบคุมได้ยากชั่วคราว

ผลกระทบของหลุมอากาศต่อผู้โดยสารและเที่ยวบิน

ผลกระทบต่อเครื่องบิน

แม้ Turbulence คือปรากฏการณ์ที่สร้างความรู้สึกไม่สบายทั้งกายและใจ แต่อย่างที่ได้บอกไปว่าโครงสร้างของเครื่องบินพาณิชย์ได้รับการออกแบบให้ทนต่อแรงกระแทกและการบิดตัวในระดับสูงอยู่แล้วเพื่อความปลอดภัยของผู้โดยสาร อย่างไรก็ตาม หากเป็นหลุมอากาศประเภทรุนแรง ก็อาจทำให้เครื่องบินเสียสมดุลชั่วคราว หรืออุปกรณ์บางส่วนหลุดหล่นได้เช่นกัน

ผลกระทบต่อผู้โดยสารและลูกเรือ

ผู้โดยสารที่ไม่รัดเข็มขัดอาจได้รับบาดเจ็บจากแรงกระแทก เช่น ศีรษะกระแทกเพดาน ส่วนลูกเรือก็มีความเสี่ยงหกล้มเช่นกันในกรณีที่กำลังเดินให้บริการอยู่ในช่วงที่เครื่องบินตกหลุมอากาศ สำหรับด้านจิตใจ ผู้โดยสารบางรายอาจเกิดความเครียด หัวใจเต้นเร็ว และอาจนำไปสู่อาการกลัวเครื่องบิน (Aviophobia) ได้

วิธีดูแลตัวเองเมื่อต้องบินผ่านหลุมอากาศ

รัดเข็มขัดนิรภัยตลอดเวลา

แม้สัญญาณไฟจะดับลงแล้ว แต่ก็ยังควรรัดเข็มขัดไว้ เพราะหลุมอากาศบางประเภทเกิดขึ้นกะทันหันโดยไม่มีการแจ้งล่วงหน้า การคาดเข็มขัดตลอดเวลาจึงเป็นการป้องกันอาการบาดเจ็บจากการกระเด็นหรือกระแทก

นั่งอยู่กับที่

หลีกเลี่ยงการลุกขึ้นยืน เดิน หรือหยิบของจากช่องเก็บสัมภาระเหนือศีรษะ เพราะแรงสั่นอาจทำให้เสียการทรงตัว ล้ม หรือชนเข้ากับของแข็งภายในห้องโดยสาร ซึ่งเสี่ยงต่อการบาดเจ็บโดยไม่จำเป็น

หากอยู่ในห้องน้ำ ให้จับราวให้แน่นและยืนชิดผนัง

เนื่องจากในห้องน้ำไม่มีที่นั่งและเข็มขัดนิรภัยเหมือนด้านนอก เมื่อเกิดแรงสั่นสะเทือนจึงอาจทำให้ล้มกระแทกพื้น ผนัง หรืออุปกรณ์ภายในได้ง่าย

หายใจเข้าลึก ๆ

การตกหลุมอากาศอาจกระตุ้นความวิตกกังวลหรือความกลัวโดยไม่รู้ตัว ซึ่งการหายใจเข้าลึก ๆ และผ่อนลมหายใจออกช้า ๆ จะช่วยลดอัตราการเต้นของหัวใจและทำให้จิตใจสงบลง ช่วยควบคุมอารมณ์และลดอาการแพนิกได้ดี

เคล็ดลับการเตรียมตัวก่อนและระหว่างเที่ยวบิน

• เลือกที่นั่งที่อยู่บริเวณปีกเครื่องบิน เพราะจะรู้สึกสั่นสะเทือนน้อยกว่าบริเวณอื่น
• เตรียมใจและทำความเข้าใจว่าหลุมอากาศเป็นเรื่องปกติ และเครื่องบินได้รับการออกแบบมาให้สามารถรับมือปรากฏการณ์ดังกล่าวได้
• พกของใช้ส่วนตัวที่ช่วยผ่อนคลาย เช่น หูฟัง ฟังเพลง หรืออ่านหนังสือ
• ดื่มน้ำให้เพียงพอและหลีกเลี่ยงการดื่มแอลกอฮอล์

ความสำคัญของการรัดเข็มขัดนิรภัยและปฏิบัติตามคำแนะนำของลูกเรือ

• การรัดเข็มขัดนิรภัยเป็นมาตรการที่เรียบง่ายและช่วยลดการบาดเจ็บได้มากที่สุด โดยเฉพาะเมื่อเกิดการกระแทกกะทันหันในขณะนั่งหลับหรือพักผ่อนอยู่กับที่
• ในกรณีที่หลุมอากาศมีความรุนแรง ลูกเรือจะมีขั้นตอนการดูแลและแจ้งเตือนอย่างเป็นระบบ ผู้โดยสารควรมีสติ ตั้งใจรับฟัง และให้ความร่วมมืออย่างเต็มที่ เพื่อให้ทุกคนปลอดภัยไปพร้อมกัน 

แม้หลุมอากาศจะดูเป็นเหตุการณ์ที่ไม่พึงประสงค์ระหว่างการเดินทางโดยเครื่องบิน แต่ความเข้าใจที่ถูกต้องและการเตรียมตัวอย่างเหมาะสมสามารถช่วยลดความกังวลและเพิ่มความปลอดภัยได้อย่างมาก ไม่ว่าจะเป็นการรัดเข็มขัดตลอดเวลาขณะนั่งอยู่กับที่ การปฏิบัติตามคำแนะนำของลูกเรือ และการเตรียมตัวก่อนเดินทางอย่างมีสติเพียงพอ ล้วนเป็นสิ่งสำคัญที่จะช่วยให้ทุกเที่ยวบินผ่านพ้นไปอย่างราบรื่น 

อย่างไรก็ตาม การเดินทางไปต่างประเทศมักเต็มไปด้วยสิ่งที่ไม่คาดฝัน ทั้งเหตุขัดข้องทางเที่ยวบิน อุบัติเหตุ หรือความเจ็บป่วยระหว่างทาง ดังนั้น การวางแผนล่วงหน้าโดยมีประกันเดินทางต่างประเทศติดตัวไว้จึงเป็นเรื่องที่ไม่ควรมองข้าม 

เริ่มต้นวางแผนความอุ่นใจตั้งแต่ก่อนออกเดินทาง ด้วยประกันเดินทางต่างประเทศ เปรียบเทียบแผนจากหลากหลายบริษัทได้ในที่เดียวกับ gettgo แล้วออกเดินทางอย่างมั่นใจในทุกน่านฟ้า ทุกระยะทาง สอบถามเพิ่มเติมผ่าน LINE OA: @gettgo หรือโทร. 02-111-7800

ข้อมูลอ้างอิง 

1. "การเปลี่ยนแปลงของ Jet Stream" สัญญาณเตือนถึงวิกฤตสภาพภูมิอากาศ. สืบค้นเมื่อวันที่ 22 กรกฎาคม 2568 จาก https://hub.mnre.go.th/th/knowledge/detail/65869.
2. Turbulence: Staying Safe. สืบค้นเมื่อวันที่ 22 กรกฎาคม 2568 จาก https://www.faa.gov/travelers/fly_safe/turbulence.